Foras Feasa ar Éirinn

Ainliú Luiche | Taobh Le Taobh | Anótáil Inlíne

An ceaṫraṁad halt deug.

Ag so síos fo leiṫ go cinnte do’n ḟíor-ḃun ór’ ḟásadar aicme Ġaeḋil, agus d’á n-imṫeaċtaib go teaċt do Ṁacaiḃ Míleaḋ i n-Éirinn.

Adeirid cuid do na húġdaraiḃ Laidne, gurab mac do Argus nó do Cecrops do ġaḃ flaiṫeas ‘Argivorum’ Gaeḋeal; giḋeaḋ, ní féidir sin do ḃeiṫ fírinneaċ, do ḃríġ go n-abair S. Augustin gur b’é am do ṫionnsgain flaiṫeas na droinge sin an tan rugaḋ Iacob, i gcionn dá ḃliaḋan deug agus fiċe ar ċeiṫre ċéad d’éis dílinne; agus fós, do réir an úġdair ċeudna, naċ raiḃe flaiṫeas a ṡleaċta sin ar bun aċt cúig bliaḋna deug ar ḋá ċéad, agus, d’á réir sin, gurab i gcionn seaċt mbliaḋan ar trí fiċid ar sé céad d’éis dílinne do críoċnuiġeaḋ flaiṫeas na haicme sin. Aċt ċeana, ní féidir sin do ḃeiṫ fírinneaċ agus a ráḋ gurab ó Argus nó Cecrops do ṫiocfaḋ Gaeḋeal, óir adeir Hector Boetius i stáir na hAlban, agus fós Leaḃair Gaḃála Éireann uile gurab re linn Ṁaoise do ḃeiṫ ’san Éigipt i gceannas Clainne Israel do ḃí Gaeḋeal ’san Éigipt. Adeirid, iomorro, na Leaḃair Gaḃála gurab fo’n am soin rug Scota, inġean Ṗarao Cincris Gaeḋeal do Niul mac Féiniusa Farsaiḋ mic Baaṫ mic Magóg; agus is é am fa’r ṫionnsgain Maoise ceannas feaḋna do ḋéanaṁ ar Ċlannaiḃ Israel ’san Éigipt, i gcionn seaċt mbliaḋan ndeug agus ceiṫre fiċid ar ṡeaċt gcéad, ionnus do réir an áiriṁ aimsire sin go raiḃe tuairim trí ċéad bliaḋan agus cúig bliaḋna agus dá ḟiċid re a gcois, ó aimsir Argus nó Cecrops go rugaḋ Gaeḋeal, agus, d’á réir sin, níor ḃ’ḟéidir a ḃeiṫ ’na ṁac ag Argus nó ag Cecrops dó.

Cibé adéaraḋ gurab ó’n nGréig do ġluais Gaeḋeal do’n Éigipt, agus gurab uime adeirṫear gurab ó’n Scitia do ċuaiḋ do’n Éigipt, do ḃríġ gurab ó ṫalaṁ Cetim (mar ṡaoileas úġdar d’áiriṫe) do ṫriall, agus, d’á réir sin, go n-abair gurab ionann Scitia agus iaṫ na sceaċ: ‘iaṫ,’ iomorro, an tan tuigṫear ar son an ḟocail seo ‘fearonn’ é, bíḋ ‘ṫ’ nó ‘ḋ’ ’na ḋeireaḋ, mar atáid iaṫ nó iaḋ, giḋeaḋ, an tan scríoḃṫar an focal so, Scitia, ní ḃí ‘c’ i n-a lár mar baḋ cóir ’na ṡaṁail do ċoṁḟocal, agus fós, ní ḃí ‘ṫ’ nó ‘ḋ’ i n-a ḋeireaḋ: agus, d’á réir sin, ní ḟuil aċt baraṁail gan barántas a ṁeas gurab ionann Scitia, do réir sanasáin Gaeḋilge, agus talaṁ na sceaċ.

Is lag, mar an gceudna, an suiḋiuġaḋ ar Ġaeḋeal do ṫeaċt ó’n nGréig do réir a ḃunaḋasa, a ráḋ go mbíoḋ ċosṁaileas ag slioċt Ġaeḋil, i mbeusaiḃ, i nósaiḃ, agus i gcluiṫiḋiḃ re Greugaiḃ, agus, uime sin, go n-aibeorṫaoi gurab ó Ġreugaiḃ tángadar. Óir gaċ gaḃáltas táinig i n-Éirinn d’éis dílinne, aċt Fine Gaeḋeal agus Clanna Neiṁeaḋ aṁáin, is ó’n nGréig tángadar, [mar atá Parṫolón ó Ṁigdonia, Fir Bolg ó’n Tracia agus Tuaṫa Dé Danann ó’n Aċaia; mar a ḃfuil Beotia agus Caṫair na hAiṫne,] do réir mar d’ḟoillsiġeamar ṫuas i n-a ngaḃáltas fo seaċ ainm gaċ áite as ar’ ṫriallsad i nGréig.

Ar an aḋḃar soin, gion go raḃadar na nóis nó na beusa úd na nGreugaċ ag Fine Gaeḋeal ré dteaċt i n-Éirinn dóiḃ, dob’ ḟéidir leó a ḃfóġluim ó iarṁar Ḟear mBolg agus Tuaṫa Dé Danann, do ḃí rómpa i n-Éirinn; agus a ḃfágḃáil ar aiṫiḋe ag a slioċt d’á n-éis, gion go raḃadar féin ’san nGréig riaṁ, ná Gaeḋeal, ná neaċ eile d’á dtáinig rómpa.

An ceathrú halt déag.

Ag seo síos faoi leith go cinnte den fhíorbhun ónar fhás aicme Ghaeil, agus dá n-imeachtaí go teacht do Mhic Mhíle in Éirinn.

Deir cuid de na húdair Laidine, gur mhac d’Argas nó do Checrops a ghabh flaitheas ‘Argivorum’ Gael; cé ea, ní féidir sin a bheith fírinneach, de bhrí go ndeir S. Augustin gurbh é am a thionscain flaitheas na droinge sin an tan a rugadh Iacób, i gceann dhá bhliain déag agus fiche ar cheithre chéad tar éis díleann; agus fós, de réir an údair chéanna, nach raibh flaitheas a shleachta sin ar bun ach cúig bliana déag ar dhá chéad, agus, dá réir sin, gur i gceann seacht mbliana ar thrí fichid ar shé chéad tar éis díleann a críochnaíodh flaitheas na haicme sin. Ach cheana, ní féidir sin a bheith fírinneach agus a rá gur ó Argas nó Cecrops a thiocfadh Gael, óir deir Hector Boetius i stair na hAlban, agus fós Leabhair Gabhála Éireann uile gur le linn Mhaois a bheith san Éigipt i gceannas Chlainne Iosrael a bhí Gael san Éigipt. Deir, iomorra, na Leabhair Gabhála gur faoin am sin rug Scota, iníon Fharó Cincris Gael do Niúl mac Fhéiniusa Farsaidh mhic Báath mhic Mhágóg; agus is é am faoinar thionscain Maois ceannas feadhna a dhéanamh ar Chlanna Iosrael san Éigipt, i gceann seacht mbliana déag agus ceithre fichid ar sheacht gcéad, ionas de réir an áirimh aimsire sin go raibh tuairim trí chéad bliain agus cúig bliana agus daichead lena gcois, ó aimsir Argas nó Cecrops go rugadh Gael, agus, dá réir sin, níorbh fhéidir a bheith ina mhac ag Argas nó ag Cecrops dó.

Cibé a déarfadh gur ón nGréig a ghluais Gael don Éigipt, agus gur uime a deirtear gur ón Scitia a chuaigh don Éigipt, de bhrí gur ó thalamh Chetim (mar a shíleann údar áirithe) do thriall, agus, dá réir sin, go ndeir gurb ionann Scitia agus iath na sceach: ‘iath,’ iomorra, an tan a thuigtear ar son an fhocail seo ‘fearann’ é, bíonn ‘th’ nó ‘dh’ ina dheireadh, mar atá iath nó iamh, cé ea, an tan a scríobhtar an focal seo, Scitia, ní bhíonn ‘c’ ina lár mar ba chóir ina shamhail de chomhfhocal, agus fós, ní bhíonn ‘th’ nó ‘dh’ ina dheireadh: agus, dá réir sin, níl ach barúil gan bharántas a mheas gurb ionann Scitia, de réir sanasáin Ghaeilge, agus talamh na sceach.

Is lag, mar an gcéanna, an suíomh ar Ghael a theacht ón nGréig de réir a bhunúis, a rá go mbíodh cosúlacht ag sliocht Ghaeil, i mbéasa, i nósanna, agus i gcluichí le Gréagaigh, agus, uime sin, go n-abrófaí gur ó Ghréagaigh a thángadar. Óir gach gabháltas a tháinig in Éirinn tar éis díleann, ach Fine Gael agus Clanna Neimhidh amháin, is ón nGréig a thángadar, [mar atá Parthalán ó Mhigdonia, Fir Bholg ón Tráicia agus Tuatha Dé Danann ón Achaia; mar a bhfuil Boeotia agus Cathair na hAithne,] de réir mar a d’fhoilsíomar thuas ina ngabháltas faoi seach ainm gach áite as ar thrialladar i nGréig.

Ar an ábhar sin, gion go raibh na nósanna nó na béasa úd na nGréagach ag Fine Gael roimh theacht in Éirinn dóibh, b’fhéidir leo a bhfoghlaim ó iarmhar Fhear mBolg agus Tuatha Dé Danann, a bhí rompu in Éirinn; agus a bhfágáil ar taithí ag a sliocht dá n-éis, gion go rabhadar féin sa nGréig riamh, ná Gael, ná neach eile dár tháinig rompu.